Als koningin is mij het schoonmaakwerk niet gegeven, daartoe zijn de werksters aangesteld. Mijn taak bestaat uit het leggen van eieren en rusten. Doch voor het toezoemen van de mens maak ik graag een uitzondering.

Het is in dit land zover gekomen dat wij honingbijen moeten voortleven onder toezicht van imkers; dat zijn mensen met verstand van bijenzaken die ons bijen een warm hart toedragen. De honing zij geprezen zou ik willen zoemen, want door gebrek aan holle bomen, gebruik van bestrijdingsmiddelen die bijenziektes veroorzaken én door een tekort aan voedsel, vinden wij in het wild nog amper onderkomen.

Daarom heb ik mijzelf ten bijendoel gesteld om mens en bij dichter bijeen te brengen. Laat mij vertellen over ons leven, dat weliswaar korter duurt dan het uwe, doch aan belang voor natuurbehoud zeker niet onderschikt is aan dat van de mens.

Een bijenkoningin stelt zich ten dienste van haar volk. Waarmee ik maar wil zoemen, ikzelf heb geen gezag, het zijn de werksters die de dienst uitmaken. Wanneer zij vinden dat een larve tot koningin gekroond moet worden, dan wordt er in de honingraat een speciale kamer geprepareerd voor een bevrucht eitje, de zogenaamde moerdop. Zo werd ik dus verkozen. Natuurlijk werd mij als larfje een koninginsmaal geserveerd, de zogeheten koninginnengelei; een mengsel van pollen, honing, speeksel en extra eiwit, geproduceerd in de kopklieren van de werksters. Dertien dagen later was ik twee keer bijengroot gegroeid en werd ik als moer geboren.

Wanneer een volk te groot wordt voor een bijenkorf, dan vertrekt de oude koningin met een zwerm bijen naar een ander onderkomen. Doch in mijn geval liep het anders. De oude koningin kreeg de doodsteek omdat ze aan kracht had ingeboet. Een besluit genomen door de werksters, nog voordat ik werd geboren, ik deed bij overname enkel wat van mij verwacht werd. Zo bijzij het nou eenmaal.

Een paar dagen later vloog ik naar de plek waar darren zich verzamelen. Overigens, darren kunnen evengoed twee keer bijengroot worden. Leuke informatie om te onthouden, de heren worden namelijk vaak voor koninginnen aangezien. Bzzz! Mochten ze willen.

Ziet u een grote bij met ronde kop en eivormige oogjes? Dan hebt u met een dar van doen. Mij past namelijk een driehoekvormig kopje met langwerpige oogjes.

Tijdens de zogeheten bruidsvlucht paarde ik met darren van een andere kolonie, ik wilde immers het nageslacht van nieuwe genen voorzien. Daarbij liet ik enkel de vliegensvlugge darren toe, zoveel zoemt voor zich. Een overwinning voor de heren? Bzzz. De mens denkt wellicht van niet, bijendarren wacht immers een treurig lot. Na het afgeven van de spermacellen scheurt hun onderlijf uiteen. Tja, dat bijzij nou eenmaal zo.

Bijenkoninginnen paren een aantal malen achtereen. Dat is heus niet ter bijenvertier. Neen, dat is omdat wij voldoende spermacellen moeten verzamelen voor de rest van ons leven. Mijn achterlijf biedt namelijk ruimte aan vijf miljoen zaadcellen. Vijf miljoen! Dat is genoeg voor een koninginnenleven van wel drie tot vijf mensjaren.
Afijn, eenmaal bevrucht, keerde ik terug naar de woning om eitjes te leggen. Tijdens het zomerseizoen wordt van mij verwacht optimaal te presteren. En zoals een goed koningin betaamt, doe ik dat ook. Ik leg wel tweeduizend eitjes per dag. De meeste zijn bevrucht, daaruit groeien de werksters. Uit onbevruchte eitjes worden de darren geboren.

Het leven van een werkster is korter maar wel heel afwisselend. Een larve net uitgekomen voert huishoudelijke taken uit. De jonge bijen poetsen de cellen schoon en enkele dagen later zijn ze in staat om nectar te bewerken. Na zes dagen kunnen zij nieuwe larven verzorgen en voeden. Drie weken later mogen ze uitvliegen om voedsel te verzamelen. Ook de oudere bijeen vliegen veel, maar bovenal bewaken ze de nestingang.

Voor de darren is het makkelijk vertoeven. Zij halen zelf geen voedsel, ze worden gevoed door de werksters, ingeval ze van nut gaan zijn om een nieuwe koningin te bevruchten. Bijen weten maar niet of hun dienstdoende koningin ziek wordt. Beter het zekere voor het onzekere gebijt.
De darren worden niet langer dan tot aan de herfst gevoed moet u weten. Zodra er minder stuifmeel vindbaar is, worden de heren geacht een hongerdood te sterven. Niet iedere dar wil aan het verhongeren meewerken, de weigeraars trachten aan hun lot te ontkomen. Dat is dom gezoemd, uiteindelijk wacht elke eigenbijenwijze dar de grote darrenslacht. Tja, zo bijzij het nou eenmaal.

Heeft u de werkbij wel eens goed bekeken? Een prachtig wezen, niet? Met haar driehoekvormige kop, borststuk en achterlijf. Ze beschikt over een brein zo ietsepietsieklein als een sesamzaadje. Doch let wel, dat brein bestaat uit een miljoen zenuwcellen. Een miljoen! Geen wonder dat de bij informatie kan opslaan en complexe berekeningen weet te maken. Ze kan namelijk exact bepalen hoe ver te vliegen om nectar en stuifmeel te verzamelen.

U prijst zich gelukkig met twee ogen? Bijen hebber er vijf. Aan de zijkant twee facetogen, met wel vijfduizend kleine lichtgevoelige deeltjes, oogjes om het zo te zoemen. Omdat ze aan de zijkant zitten, blikken de werksters in de breedte. Ze onderscheiden kleuren en bewegingen en zien in welke bloemen nectar zit.
Bovenop het kopje zitten drie puntogen met in elk oog één lens, net zoals bij de mens. Daarmee kunnen ze zich oriënteren tijdens het vliegen en wordt het licht gemeten.

O… en dan hebben bijen nog voelsprieten ook. Omdat ze zijn opgebouwd uit wel zesduizend ringetjes, zijn die heel beweeglijk. Bijen kunnen ermee ruiken, horen, voelen en proeven. Maar dat is nog niet alles. Wist u dat ze er zelfs de buitentemperatuur mee kunnen opmeten?

Het borststuk is gespierd. Dat is hard nodig, zeker in de winter. Want in koude perioden laten alle werkbijen tegelijk zoemend hun vleugels trillen; opdat het in de bijenkorf lekker warm blijft. Want ook al vriest het buiten dat het kraakt, binnen blijft het met zo’n twintig graadjes boven nul comfortabel vertoeven.
Een bij legt in een bijenleven zo’n achthonderd kilometer af. Nadien zijn de vleugels wel versleten. Dan lukt terugvliegen naar de korf niet meer, en zal bijlief tot vogelvoer verworden. Tja, zo bijzij het.

Om in mensentermen u toe te schrijven over de zes bijenpootjes, bijen hebben een heup, een dij, een scheen en een voet. En elk paar pootjes heeft een eigen functie. Zo dienen de voorvoetjes, breed en behaard, om de antennes en ogen schoon te vegen.
Met het kammetje dat op de top van de achterste scheen zit, wordt stuifmeel uit pollen gekamd, zo ook met de borsteltjes aan de middenpootjes. De gebogen haartjes op de rand van de achterscheen vormen een korfje. Met bloemennectar wordt het verzamelde stuifmeel nat gespuugd en tot een stuifmeelklompje gestampt. Dat klompje moet dan in het korfje gelegd. En daartoe helpen de middelste pootjes, al borstelend wordt het klompje verplaatst. Geef toe, dat is door de natuur toch geweldig uitgedacht.

Wat ik nog zoemen wilde, de mens beschuldigt ons bijen van ongenood tafelen, maar zie, al wat de werksters doen is zoeken naar voedsel opdat leven kan blijven voortbestaan. En daarmee bedoel ik alle leven, ook mensenlevens. Wij bestuiven immers al uw gewassen. Uw groenten- en fruitteelt is afhankelijk van onze inzet. Daar smikkelt u toch maar smakelijk van, of niet? Zie, dat bij het inrichten van mensenlevens men voorbijging aan het belang van de natuur, daar werd in het verleden niet altijd bewust voor gekozen. Maar nu weet men beter. En wie beter weet, kan beter kiezen. Want zoem nou zelf, een vliegenmepper ter hand nemen, of een elektrische stoot uitdelen, enkel omdat wij door het inperken van natuurgebieden, door uw toedoen niet te vergeten, op zoek moeten naar andere voedselbronnen, dat is te bijziek voor woorden, als u mij vraagt.

Wij honingbijen leven in volkeren en worden door imkers geholpen. Maar er zijn nog zo veel soorten wilde bijen die solitair leven en voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van het leefgebied dat de mens hen laat.
In 2018 stonden driehonderdachtendertig bijensoorten op de Lijst van Nederlandse bijen. Maar liefst zesenveertig soorten zijn niet meer teruggevonden. Tweeënzeventig soorten worden bedreigd. Bij de hommels is het helemaal hommeles gesteld. Omdat de flora verzuurd is en verarmd; de plantendichtheid is afgenomen en het landschap steeds minder landschapselementen bevat, worden zij met uitsterven bedreigd. Door mensentoedoen! Dat is toch werkelijk bij de bijen af! Vind u ook niet?